HISTORIA

POLSKIE

Wojsko Polskie w Dunfermline

Od konca 1940 roku az do rozpoczecia przygotowan do ladowania w Normandii, które nastapiło w czerwcu 1944 roku, Wojsko Polskie odegrało istotna role w historii Dunfermline. Mieszkancy miasta byli przekonani, ze zołnierze biora udział w szkoleniach, jednak z polskich planów obrony Dunfermline wynika, ze przygotowywali sie wraz z oddziałami Gwardii Krajowej do obrony miasta w razie ataku nazistów.

Plan obrony przeciwpancernej wraz z blokadami drogowymi, okopami strzeleckimi oraz umocnionymi budynkami mieszkalnymi, biurami i sklepami zakładał walke do ostatniej kropli krwi, podczas której zołnierze broniliby do konca ostatniej reduty przy ulicy High Street.

Stanowił on odzwierciedlenie bolesnych doswiadczen Polaków walczacych w blitzkriegu z hitlerowskim najezdzca.

Wszystko to przypomina nam o polskich zołnierzach w Dunfermline w czasie II Wojny Swiatowej, jak i o tych, którzy zdecydowali sie tu osiedlic na stałe po wygranej wojnie i jednoczesnej utracie ojczyzny.

Przedstawiona na fotografii tablica pamiatkowa została zaprezentowana Radzie Okregowej Dunfermline podczas uroczystego przyjecia w Ratuszu 9 pazdziernika 1985 r. Pomysłodawcami byli Polacy, którzy co tydzien spotykali sie w domu Paula i Doreen Leszczuk.

Postanowili oni wyrazic swoja głeboka wdziecznosc za lata, jakie dane im było spedzic w Dunfermline, i uznali, ze uczynia to w formie tablicy pamiatkowej. Pieniadze na jej wykonanie ofiarowali miejscowi Polacy, jak równiez ich rodziny i przyjaciele. Organizatorzy dołozyli wszelkich staran, by nawiazac kontakt z byłymi zołnierzami, którzy w czasie wojny stacjonowali w Dunfermline, i zaprosic ich na uroczystosc.

Tablica została wykonana przez firme Alexander Kirkwood & Son z Edynburga, która produkowała w czasie wojny odznaki dla Wojska Polskiego. Pojawiło sie pytanie, w jaki sposób przedstawic na tablicy polskiego orła. Z pomoca pospieszył Józef Bełtowski, szanowany prawnik z Edynburga, który słuzył w 3. Brygadzie Kadrowej Strzelców w Dunfermline. To własnie on podarował orzełka zdobiacego jego czapke wojskowa i zgodził sie, by przymocowac go do tablicy.

Nie ma juz wsród nas przedstawicieli pokolenia wojennego, którzy w 1985 r. wzieli udział w uroczystosci.

Pamietamy jednak, ze dzielnie walczyli „za wolnosc nasza i Wasza”.

WOJENNA POLSKA

MAPA DUNFERMLINE

Legenda Mapy:

Obrony Domu

Polskie Posiłki Obronne

Kęs Polski w pawilonie w Parku Pittencrieff

Parada polskich żołnierzy w parku Pittencrieff

Plan Obrony Dunfermline

Piotr Pawel Leszcuk

Piotr Paweł Leszczuk (1916-1999) opuscił Polske we wrzesniu 1939 r. Przekroczywszy granice wegierska, przedostał sie do Francji, gdzie wstapił w szeregi Wojska Polskiego. Po upadku Francji udaje mu sie wejsc na pokład jednego z brytyjskich niszczycieli i dotrzec do portu w Plymouth.

Do Dunfermline przybył po raz pierwszy w marcu 1941 r. jako zołnierz 3. Brygady Kadrowej Strzelców. Wiekszosc oficerów z jednostki Leszczuka otrzymało wtedy zakwaterowanie w siedzibie stowarzyszenia kobiet Women’s Institute przy ul. Pilmuir Street. Pozostali zołnierze, w tym podporucznik Leszczuk, zostali rozlokowani w pawilonie w Parku Pittencrieff. W latach 1941-1943 Leszczuk słuzył w Afryce Zachodniej w szeregach Armii Brytyjskiej, a po powrocie do Szkocji dołaczył do 1. Dywizji Pancernej. Nie chcac zyc pod rzadami komunistycznymi, postanawia zamieszkac po wojnie w Dunfermline. W 1950 r. Leszczuk podejmuje prace w Afryce Zachodniej, a osiem lat pózniej osiada na dobre w Dunfermline, gdzie spedza reszte zycia.

Leszczuk na swoim motocyklu

PARK W

STANIE WOJNY

Odsłonięcie Bloków Przeciwpancernych

Polscy Żołnierze w Parku Pittencrieff

Historia jest dla wielu tematem dosyc nudnym – ale nie dla mnie. Niejednokrotnie brałem udział w inscenizacjach historycznych organizowanych przez Defend Fife, grajac zołnierza z czasów II Wojny Swiatowej. Moje zainteresowanie historia ograniczało sie kiedys do czytania „Strrrasznych historii” i sporadycznego ogladania filmów dokumentalnych. Dzis planuje zapisac sie na studia historyczne.

O znaczeniu militarnym Dunfermline podczas wojny przypomniała nam organizacja Forth Pilgrim. Dzieki niej dowiedzielismy sie o zaporach przeciwczołgowych w parku Pittencrieff, pobliskich okopach i polskich mapach archiwalnych przedstawiajacych plan obrony miasta przed niemiecka agresja. Poznalismy przy tym równiez wiele ludzkich historii. Festyny historyczne organizowane przez Forth Pilgrim przyciagaja co roku tłumy ludzi. Prawdziwym odkryciem okazały sie informacje o skali zaangazowania Wojska Polskiego w przygotowania obronne na terenie naszego miasta.

Duncan Graham

Uznanie:

Autorzy: Defend Fife i Duncan Graham

Komiks: Gordon Somers
Zdjęcia i wspomnienia: Tony Leszczuk
Projekt graficzny: Aidan Robertson
Tłumaczenie: Monika Krähmer monika.kraehmer@gmail.com
Finansowanie: The Polish Consulate in Edinburgh
Stare fotografie i mapy: Copyright Polish Institute & Sikorski Museum